Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną związaną z nietolerancją glutenu. Ustalenie, jak często występuje jest dosyć trudne, ponieważ nie prowadzi się rejestru chorych na celiakię, ponadto często pozostaje nierozpoznana. Szacuje się jednak, że na tą przypadłość cierpi ok. 1% ludzi i należy do najczęściej spotykanych schorzeń układu pokarmowego. Celiakia może ujawnić się w każdym wieku, ale zwykle rozpoznaje się ją w dzieciństwie. Ma podłoże genetyczne, więc często występuje i spokrewnionych ze sobą osób.

Jakie są objawy celiakii?

Objawy celiakii różnią się przede wszystkim stopniem nasilenia w zależności od wieku chorego oraz indywidualnych czynników. Najczęstszy podział celiakii obejmuje trzy grupy:

  • pełnoobjawowa,
  • skąpoobjawowa,
  • ukryta.
Ze względu na to, że objawy mogą być słabiej nasilone lub nietypowe, warto poprosić lekarza o skierowanie na badania, które ustalą czy ich przyczyną jest właśnie celiakia.


dieta bezglutenowa jako sposób leczenia celiakii


Objawy celiakii u niemowląt i dzieci

Bardzo małe dzieci mogą nie wykazywać żadnych objawów celiakii, ponieważ reakcja autoimmunologiczna na białko glutenu może pojawić się dopiero, kiedy będą je przyjmować przez dłuższy okres czasu (np. rok). Co ciekawe, badania wykazują, że wcześniejsze wprowadzenie małych ilości glutenu u dzieci zmniejsza ryzyko zachorowania na celiakię. Z tego powodu zaleca się przyjmowanie glutenu już w 5-6 miesiącu życia. Do głównych objawów zalicza się:

  • niedożywienie mogące spowodować opóźnienia w rozwoju, w tym niski wzrost, utrata wagi, problemy rozwojowe (m.in. ADHD),
  • zmęczenie, zwiększona drażliwość po spożyciu pokarmów zawierających gluten (często jest to jedyny objaw u małych dzieci),
  • bóle brzucha, wzdęcia, wymioty, biegunki lub zaparcia,
  • uszkodzenia szkliwa zębów.

Objawy celiakii u nastolatka

Nastolatki mogą wykazywać dowolne z wymienionych wcześniej objawów, a ponadto:

  • opóźnione dojrzewanie płciowe,
  • niski wzrost,
  • wypadanie włosów, jako skutek niedoborów niezbędnych składników odżywczych.

Objawy nietolerancji glutenu (celiakii) u dorosłych

U osób w wieku dorosłym objawy są bardziej zróżnicowane. Mniej widoczne są objawy żołądkowo-jelitowe (według badań zaledwie z powodu biegunki cierpi mniej niż 30% chorych). Do najbardziej charakterystycznych można zaliczyć:

  • niedokrwistość z niedoborem żelaza - jeden z najczęstszych objawów celiakii u starszych dzieci i dorosłych, spowodowany uszkodzeniem jelita cienkiego,
  • afty, cienka i sucha skóra, swędzące zmiany skórne,
  • niedożywienie, w tym niedobory żelaza, wapnia, witamin oraz niektórych mikro- i makroelementów,
  • mogą pojawiać się ból brzucha, zgaga, wzdęcia, biegunka lub wymioty po spożyciu glutenu,
  • problemy związane z układem nerwowym - lęk, nadpobudliwość, drażliwość, częste migreny,
  • osteoporoza,
  • problemy związane z płodnością, poronienia,
  • nietolerancja laktozy.
przykładowe składniki diety bezglutenowej

Sposoby leczenia - dieta bezglutenowa

Jedyną skuteczną metodą na leczenie celiakii jest wprowadzenie diety bezglutenowej, którą należy stosować do końca życia. Zaleca się również suplementację za pomocą preparatów zawierających mikro- i makroelementy oraz witaminy. Nie powinno się samodzielnie wprowadzać diety bezglutenowej bez konsultacji z lekarzem. W pierwszej kolejności należy wykonać badania, które potwierdzą lub wykluczą chorobę, a także pozwolą ustalić, czy przyczyną objawów nie jest nadwrażliwość na gluten. Stosowanie diety, a następnie wykonanie badań może spowodować zafałszowanie wyników.

Produkty, których należy unikać w diecie bezglutenowej:

  • zboża - pszenica, żyto, jęczmień, owies, orkisz,
  • słód,
  • drożdże piwowarskie,
  • skrobia pszenna.

Warto dokładnie sprawdzać skład produktów spożywczych, ponieważ gluten może być ukryty m.in. pod takimi nazwami:

  • białka pochodzenia roślinnego,
  • skrobia warzywna,
  • białka zbożowe,
  • otręby.

Stosowanymi w diecie bezglutenowej zamiennikami są ziemniaki, kukurydza, ryż, soja, soczewica i fasola, a także zboża: gryka i proso. Wykorzystuje się również ich przetwory. Odpowiednio zbilansowana dieta nie powoduje niekorzystnych skutków dla zdrowia, należy jednak pamiętać, że produkty zbożowe to główne źródło błonnika. W diecie bezglutenowej należy zatem zadbać o jego uzupełnianie za pomocą warzy oraz kaszy i innych produktów, które go zawierają.